Podczas panowania księcia legnickiego Bolesława III Rozrzutnego w latach 30-ych XIV wieku warownię rozbudowano, choć nie znana jest dziś skala i zakres tej realizacji. Z pewnością jednak za rządów jego syna Ludwika I rozbudowę kontynuowano, zapewne ze sporym rozmachem, w latach 1349-59 warownia w Lubinie była bowiem główną i ulubioną rezydencją książęcą, którą następnie przeniesiono do Brzegu. Jej dalsze dzieje owiane są mgiełką tajemnicy aż do roku 1631, czasów wojny trzydziestoletniej, kiedy oblężona przez szwedzką artylerię poważnie ucierpiała od kul armatnich. Zniszczenia zamku były ogromne – zachowała się tylko kaplica, część murów oraz wieża bramna. Kaplicę odbudowano w roku 1663, pozostałe zaś elementy założenia z czasem poddano rozbiórce – niektóre z nich częściowo istniały jeszcze w XIX wieku. W czasach nowożytnych fundamenty zamkowe wykorzystano do wzniesienia gmachów administracyjnych, zniszczonych podczas ostrzału miasta wiosną 1945.

ŚREDNIOWIECZNI GOSPODARZE ZAMKU LUBIŃSKIEGO

 

 

Konrad II Garbaty (przed 1265-1304) – książę ścinawski w latach 1278-1284 i żagański 1284-1304. Był drugim pod względem starszeństwa synem Konrada I i Salomei Odonic. Od młodości przygotowywany do pełnienia funkcji duchownych. Studiował w Bolonii, gdzie uzyskał wiedzę niezbędną do objęcia ważnych stanowisk kościelnych. W 1292 kandydował na stanowisko biskupa wrocławskiego, a w 1299 wybrano go patriarchą – papież jednak wyboru tego nie zaakceptował, co zmusiło go do powrotu na Dolny Śląsk pod pretekstem braku na dworze papieskim ulubionego napoju, czyli piwa. Pod koniec życia skonfliktowany z rodzonym bratem Henrykiem Głogowczykiem i przez niego więziony. Konrad zmarł 11 października 1304 roku – został pochowany w klasztorze w Lubiążu. Ze względu na fizyczną ułomność, jaką był garb, zwano go księciem Kokirleńskim.

Bolesław III Rozrzutny (1291-1352) – książę na Legnicy, Wrocławiu i Brzegu. Był synem Henryka Brzuchatego i Elżbiety. Zawarł sojusz z Łokietkiem, przy którego wsparciu prowadził wyczerpujące wojny z władcami głogowskimi zakończone przyłączeniem Namysłowa. W roku 1329 złożył hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, królowi Czech. Był dwukrotnie żonaty: z Małgorzatą Czeską (ślub odbył się, gdy on miał 12 lat, zaś ona 7) i Katarzyną Chorwacką. Zmarł w wyniku dolegliwości żołądkowych po nazbyt sutej uczcie (13 kurczaków), po okresie Wielkiego Postu – został pochowany w Lubiążu. Przydomek zawdzięcza wystawnemu życiu, które doprowadziło go do dużych kłopotów finansowych – w ich rezultacie Bolesław zmuszony był odsprzedać część swych ziem, sprowokował też dwie klątwy kościelne. Tak o nim pisał Jan Długosz: Do takiej doszedł nędzy, że wszystko prawie straciwszy i pozastawiawszy, nie miał się gdzie podziać, ani z czego żyć.

Ludwik I Brzeski (ok. 1320-1398) – książę namysłowski, legnicki, od 1348 w Lubinie, od 1358 w Brzegu. Był młodszym synem Bolesława Rozrzutnego i królewny czeskiej Małgorzaty. Starał się o tron polski po śmierci króla Kazimierza Wielkiego. Później związał się przymierzem z Władysławem Jagiełłą, u boku którego wystąpił przeciw Opolczykowi. Jako władca cieszył się dużym szacunkiem, dzięki czemu wielokrotnie wyznaczany był na rozjemcę w sporach książęcych. Dał się także poznać jako fundator licznych budowli, m.in. zamku w Brzegu. Zainicjował też pierwsze w dziejach polskich wykopaliska, zlecając przeprowadzenie prac archeologicznych na terenie XI-wiecznego grodu biskupiego w Ryczynie – zapewne w nadziei odnalezienia drogocennych relikwii. Zmarł śmiercią naturalną w grudniu 1398 – pochowany został w kolegiacie św. Jadwigi w Brzegu.

ARCHITEKTURA
Zamek ulokowano we wschodniej części organizmu miejskiego, na bagnistym terenie nizinnym i zaopatrzono we wzmacniający jego obronność system fos, nie połączono go jednak z fortyfikacjami miejskimi. Średniowieczna warownia po rozbudowie dokonanej z inicjatywy Ludwika I obejmowała nieregularny czworobok ceglanych murów obwodowych o powierzchni około 1500 m2. Główny dom mieszkalny o wymiarach 12,3×14,5 m przylegał do muru w południowo-wschodniej części dziedzińca, w narożniku przeciwnym znajdowała się wolno stojąca, czworoboczna wieża o podstawie 10,5×13,2 m, stanowiąca najsilniejszy punkt obronny. W kurtynie zachodniej umieszczono sklepiony przejazd bramny, chroniony okutą żelazem drewnianą broną. Na południe od przejazdu wzniesiono flankowaną niewielką wieżyczką kaplicę zamkową, która fasadą zachodnią połączona była z murem obronnym.

STAN OBECNY
Do czasów współczesnych z okresu Średniowiecza przetrwała tylko niewielka kaplica, a właściwie zaledwie jej dwie ściany: północna o długości 12,6 m oraz zachodnia ze śladami osadzenia sklepień. Pozostałe partie kaplicy, w tym rozbudowana część wschodnia, pochodzą z czasów nowożytnych, gdy obiekt pełnił funkcję lokalnego kościoła katolickiego. Najcenniejszym detalem architektonicznym jest tutaj wbudowany w ścianę północną portal z 1349 roku przedstawiający postacie księcia Ludwika I ze św. Jadwigą i jego żony Agnieszki ze św. Marią Magdaleną, adorujące Chrystusa Boleściwego z kielichem ofiarnym i gołębiem nad głową, symbolizującym Ducha Świętego. Ostrołuk portalu zwieńczony jest sterczyną, a jego konsole zdobią wykute w kamieniu: hełm rycerski oraz piastowski orzeł śląski. Na łuku zachował się wykuty gotyckimi literami łaciński napis fundacyjny o treści (po tłumaczeniu): Roku pańskiego 1349 została ufundowana ta kaplica przez Ludwika, pana legnickiego, ku czci Ciała i Krwi Pana Jezusa Chrystusa i Jadwigi i Marii Magdaleny. Współcześnie kaplica mieści Galerię Zamkową z ciekawym wnętrzem wystawienniczym – prezentowana jest tutaj twórczość artystyczna w postaci malarstwa, grafiki oraz wyrobów ceramicznych.

DOJAZD
Dawny historyczny obszar zamkowy znajduje się w centralnej części miasta, kilkaset metrów na południowy-wschód od Rynku, przy ulicy Zamkowej i skwerze im. Jana Wyżykowskiego. Dojście z Rynku ul. Piastowską lub równoległą do niej ul. Chrobrego. Auto parkujemy przy kościele, ok. 100 metrów od kaplicy zamkowej. Z dworca PKP ruszamy ul. Kolejową, następnie ul. Odrodzenia, potem skręcamy w ul. Wrocławską, a chwilę później w lewo w ul. Prusa i właściwie już jesteśmy na miejscu. (mapa zamków Dolnego Śląska) (2008)