Przy okazji sesji powiatu lubińskiego (03.03.2021 r.), w ramach której radni podjęli uchwałę o utworzeniu nowej powiatowej jednostki kultury pn. Centrum Działań Twórczych - kolejny raz głos zabrał Starosta Powiatu Lubińskiego, który na antenie legnica.fm stwierdził m.in., że:

Centrum kultury ma wyjść jakby ponad Młodzieżowy Dom Kultury. Młodzieżowy Dom Kultury, jako jednostka oświatowa jest ograniczona w możliwościach swojego działania. MDK jest przeznaczony dla młodzieży natomiast Centrum Kultury ma być jakby szerszym forum działania, gdzie (…) ludzie również w wieku starszym będą mogli funkcjonować. https://legnica.fm/wiadomosci/wiadomosci-fakty/17-fakty-lubin/37870-centrum-dzialan-tworczych-nowa-instytucja-kultury

Wydźwięk powyższej wypowiedzi wydaje się być oczywisty: jest problem z działalnością placówki oświatowej – tworzy się instytucję kultury. Włodarz powiatu lubińskiego w swoim wystąpieniu zaprezentował, jak sadzę, podejście do sprawy raczej holistyczne (całościowe, systemowe) - bez wnikania w jej szczegóły.

Z założenia placówka oświatowa i instytucja kultury zajmują odrębne, właściwe sobie miejsce w społecznym systemie kultury i wychowania do niej. Każdy z tych podmiotów realizuje odmienne programy tego wychowania, stosuje przy tym inne metody działania i specyficzną dla siebie organizację tego procesu. Z odrębnego charakteru tych podmiotów oraz ich odmiennego sposobu rozumienia kategorii „kultura”, „edukacja kulturalna”, mogą wynikać różnice w sposobie kategoryzowania poszczególnych ich działań oraz ponoszonych na nie wydatków. Każdy z tych podmiotów ma również swoje słabości i ograniczenia.

Warto jednak przyjrzeć się problemowi stosując także odmienne podejście (raczej redukcjonistyczne), sprowadzając sprawę do poziomu bardziej podstawowego. Wychodząc z tego założenia, wyodrębnię swoje zajęcia muzyczne prowadzone w lubińskiej placówce oświatowej i opiszę je bardziej szczegółowo. Posłużę się przykładami działań, które ogólnie nazywam Gitariadą lubińską/działaniami gitariadowymi.*

*Gitariada lubińska – długofalowe działania muzyczne/gitarowe w zakresie edukacji dla kultury, przez kulturę i w kulturze – realizowane pod szyldem koła gitarowego w blisko 30-letniej pracy zawodowej w placówce i opisane w cyklu 17 publikacji medialnych. W projekcie gitariady programowo wykorzystywany był edukacyjny potencjał muzyki popularnej oraz różnorodne „okazje edukacyjne” (tworzące się w środowisku lokalnym spontanicznie i/lub kreowane intencjonalnie z myślą o zdynamizowaniu, ułatwianiu, wspomaganiu rozwoju muzycznego uczestników zajęć gitarowych), które wypełniały podstawowe cele edukacji gitarowej, przy jednoczesnym poszerzaniu zakresu działań placówki na nowe obszary.

*Działania gitariadowe – obejmowały zasadniczo kilka obszarów: gitarową pracę u podstaw uwzględniająca potrzeby i zainteresowania wszystkich zgłaszających się osób, działania wspierające funkcjonowanie zespołów muzycznych oraz inicjowanie i realizowanie imprez muzycznych różnego typu poprzez tworzenie sieci powiązań MDK z lokalnymi podmiotami publicznymi, prywatnymi i obywatelskimi.

Jakie ograniczenia dotykają MDK-i w Polsce i jak sobie z tym radziła placówka lubińska?

I. Starosta w swojej wypowiedzi wskazał ograniczenia w możliwościach działania MDK-ów, które wynikają z faktu, że: po pierwsze - są placówkami oświatowymi, po drugie – z ich nazwy wynika dosłownie, że są przeznaczone dla młodzieży.

Na tej podstawie ktoś może dojść do przekonania, że taka jednostka oświatowa jest na tyle ograniczona w możliwościach swojego działania, że ludzie w wieku starszym nie mogą w niej funkcjonować.

Praktyka dowodzi, że takich ograniczeń jest więcej – można wskazać chociażby tzw. strukturę pracownianą placówek czy ich warunki lokalowe, sprzętowe, finansowe i kadrowe. Praktyka pokazuje również, że od lat niemal wszystkie tego typu placówki w Polsce - realizując statutowo określone zadania edukacyjne, wychowawcze, kulturalne, profilaktyczne, opiekuńcze, prozdrowotne, sportowe i rekreacyjne - stwarzają możliwości, by w sposób zrównoważony wspierać zarówno rozwój dzieci, jak i młodzieży oraz coraz częściej zgłaszających się osób dorosłych, pragnących pod fachowym okiem kontynuować swoje życiowe pasje.

II. Młodzieżowe domy kultury, jako jednostki oświatowe, niewątpliwie są ograniczone w możliwościach swojego działania z powodu tzw. struktury pracownianej placówek.*

*Lekcyjna forma prowadzenia zajęć ze sztywnym podziałem na 45-minutowe okresy edukacyjne, narzucone dolne limity uczestników w poszczególnych stałych formach zajęć, sformalizowanie zapisów, sprawdzanie obecności, sprawozdawczość, nadzór pedagogiczny typowo szkolny itp. ograniczenia. Rzeczywiście te strukturalne bariery mogą stanowić pewne ograniczenia, szczególnie chociażby w momencie wychodzenia z różnorodnymi formami działań poza pracownię czy poza placówkę. W praktyce wiele młodzieżowych domów kultury wypracowało elastyczne traktowanie niektórych tych sztywnych zasad, działając zgodnie z oczekiwaniami społeczności lokalnej i swoich wychowanków (niemniej jednak można by postulować nowe uregulowania prawne, które byłyby zalegalizowaniem dotychczasowych praktyk).

III. Lubiński Młodzieżowy Dom Kultury był realnie ograniczony w możliwościach swojego działania głównie ze względu na skromne warunki lokalowe, sprzętowe, finansowe i kadrowe (szczególnie, gdy siedzibę miał przy ul. Odrodzenia 26). Dużo pod tym względem zmieniło się na lepsze po przeniesieniu placówki na ul. KEN 6, która wtedy wzbogaciła się przede wszystkim o nową przestrzeń do działania. Powstawały wówczas nowe koła, sekcje i pracownie, które były wspierane coraz lepszym finansowaniem swoich potrzeb sprzętowych i materiałowych. Warto podkreślić, że Młodzieżowy Dom Kultury w Lubinie przez ostatnie 15 lat był placówką działającą nie tylko wśród dzieci i młodzieży. Realizując Gitariadę lubińską MDK był również miejscem otwartym i przyjaznym dla wszystkich, zainteresowanych działaniami muzycznymi, w tym dla coraz częściej zgłaszających się osób dorosłych w wieku starszym (powyżej 40-go roku życia).

1. W nowej siedzibie MDK-u - można było rozwinąć dotychczasowe działania gitariadowe (dzięki pozyskaniu nowych pomieszczeń, przestrzeni pracowni dydaktyczno-ćwiczeniowej oraz sukcesywnym zakupom ze środków Rady Rodziców): a) nowych podstawowych akcesoriów muzycznych do pracowni dydaktycznej (statywów gitarowych, pulpitów nutowych, metronomu, podnóżków gitarowych itp.); b) instrumentów muzycznych (gitar klasycznych, ukulele, instrumentów perkusyjnych: bębenka baskijskiego, conga, bongosów; c) aparatury nagłośnieniowej (ćwiczeniowych oraz estradowych wzmacniaczy gitarowych do gitar elektrycznych i gitary basowej); d) profesjonalnej aparatury mikrofonowej na wyposażenie sali widowiskowo-koncertowej.

W efekcie tych zmian w latach 2005–2020 w dydaktycznych zajęciach gitarowych w ramach koła gitarowego mogła praktycznie uczestniczyć każda zainteresowana osoba z Lubina i okolicznych miejscowości.

Corocznie we wszystkich zajęciach gitarowych brało udział od 170 do 200 uczestników w wieku 7-19 lat oraz kilka osób dorosłych zachęconych otwartą formułą zajęć (przede wszystkim rodzice/opiekunowie dzieci uczęszczających na te zajęcia oraz starsi miłośnicy gitary spoza placówki) oraz uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dla zainteresowanych osób nie uczestniczących aktualnie w zajęciach, prowadzony był stały punkt konsultacyjny, z którego również korzystały starsze osoby.

2. Zagospodarowanie pomieszczeń piwnicznych sprawiło, że w 2005 r., po 15-letniej przerwie, młodzieżowe zespoły muzyczne powróciły do innego MDK. Objąłem wtedy opieką merytoryczną, pedagogiczną i organizacyjną zespoły zgrupowane w placówce, sprzyjając ich próbom/prezentacjom/koncertom w MDK, na terenie miasta, powiatu lubińskiego i regionu dolnośląskiego. Do 2010 r. placówka była najważniejszym miejscem w Lubinie dla lokalnych zespołów muzycznych. MDK w tamtym czasie oferował zespołom muzycznym najlepsze w mieście warunki do pracy twórczej i rozwoju, zyskując opinię „centrum” i „zagłębia” muzycznego Lubina. W historii miasta nigdy bowiem nie było takiego miejsca, gdzie (w szczytowym momencie) w 8 pomieszczeniach zgrupowanych było 18 zespołów muzycznych, w których ok. 80 utalentowanych muzycznie osób - uczniów różnych typów szkół, studentów, młodzieży pracującej oraz znaczącej grupy osób dorosłych w wieku starszym - mogło w czasie wolnym bezpłatnie, przez 7 dni w tygodniu, spędzać wiele godzin na indywidualnych ćwiczeniach i grze zespołowej.

Członkowie wszystkich zespołów dodatkowo mogli uczestniczyć w innych działaniach gitariadowych (m.in. w: indywidualnych zajęciach szkoleniowych w zakresie gry na gitarze, stałych próbach grupy jamowej, organizowanych cyklicznie integracyjnych spotkaniach muzycznych, koncertach zespołów rockowych organizowanych w salach MDK oraz poza placówką). Z niektórych tych zajęć korzystały również zainteresowane osoby dorosłe spoza MDK-u. Najbardziej znanym i utytułowanym zespołem, który powstał i ćwiczył wówczas w MDK był „Midnight Blues”, którego skład personalny stanowiły wyłącznie osoby dorosłe.

3. Zwiększone możliwości MDK-u sprzyjały specjalnie projektowanym kontaktom placówki z lokalnymi z lokalnymi podmiotami publicznymi, prywatnymi i obywatelskimi. Wychodząc jakby ponad siebie, rozszerzając swoją rolę odgrywaną na forum kulturalnym/muzycznym miasta, placówka inicjowała i realizowała kolejne międzyinstytucjonalne działania gitariadowe, m.in. cykliczne integracyjne spotkania muzyczne, warsztaty gitarowe, warsztaty bębniarskie, prezentacje i koncerty estradowe, w których dzieci, młodzież i osoby w starszym wieku realizowały się jednocześnie jako twórcy i odbiorcy kultury - we współpracy i współdziałaniu z zapraszanymi dorosłymi liderami niektórych lokalnych mikrośrodowisk muzycznych (do dzisiaj w CK Muza obchodzony jest ogólnopolski Dzień Bluesa, zapoczątkowany w 2008 r. w ramach LuPY - dzięki inicjatywie dorosłych założycieli grupy bluesowej Midnight Blues). MDK prowadził również działania przygotowawcze - głównie we współpracy z Fabryką Kultury C`est la vie Tadeusza Stojka - do organizowania okazjonalnych warsztatów tematycznych dla osób dorosłych.

Placówka planowała także budowanie możliwie licznej, silnej i stabilnej lubińskiej reprezentacji gitarowej/artystycznej (z udziałem wszystkich zainteresowanych osób – bez ograniczania ich wieku, miejsca zamieszkania i rodzaju preferowanej działalności artystycznej), która w spektakularny sposób włączałaby się w coroczną akcję pn. Gitarowy Rekord Guinnessa, organizowaną przez Leszka Cichońskiego na Rynku we Wrocławiu oraz wykreuje i utrwali tzw. nową tradycję defilowską.

Poza tym w MDK aktywną działalność koncertowo-popularyzatorską prowadziła grupa Simple Duo, której skład personalny tworzyli wyłącznie muzycy w wieku starszym i senioralnym. Slowa kluczowe: lubin